Zabytki Pasłęka

Architektura: Pasłęcki cmentarz żydowski jest jedną z niewielu zachowanych nekropolii wyznania mojżeszowego w tym regionie. Większość macew znajdujących się na cmentarzu reprezentuje typ klasycystyczny. W niektórych przypadkach przybierają one tradycyjny, półkolisty kształt. Nagrobki są orientowane w sposób charakterystyczny dla kultury żydowskiej – zostały umiejscowione w głowach grobów, od strony zachodniej. Lica macew prawie we wszystkich przypadkach zwrócone są w kierunku wschodnim. Macewy wykonane zostały z piaskowca, nieliczne – z marmuru. Te ostatnie uległy bardzo poważnej dewastacji. Uwagę zwraca bogata ornamentyka, mająca charakter symboliczny oraz ozdobny. Do ornamentów o charakterze zdobniczym można zaliczyć: stylizowane ramki, wić roślinną, wieniec, różę, pióro i elementy geometryczne; natomiast do motywów symbolicznych: uskrzydloną klepsydrę i złamane drzewo jako symbol śmierci oraz Gwiazdę Dawida, stanowiąca symbol przynależności narodowej. Można także odnaleźć fragmenty steli, zwieńczonych kamiennym drzewem jako bezpośrednim odniesieniem do symboliki śmierci.

Wyposażenie: Działka cmentarna ma kształt nieregularnego pięcioboku. Teren ten niegdyś miał rozmiary 100 x 50 m., jego dzisiejszy obszar jest znacznie mniejszy. Od południa i wschodu zachowało się oryginalne ogrodzenie (mur), od wschodu – stary fundament, nad którym rozpięto metalową siatkę, należącą do zabudowań gospodarczych. Od północy nie ma żadnego zabezpieczenia poza naturalną skarpą, wysoką na około dwa metry. Jest to obecnie jedyne dojście do cmentarza. Poniżej skarpy znajduje się spacerowa aleja lipowa. Ocalało jedynie trzydzieści nagrobków, wykonanych przeważnie z piaskowca, reszta to obudowy lastrykowe lub mogiły ziemne. Zachowały się także liczne słupki, podstawy i cokoły. Napisy na niektórych macewach są dziś w większości słabo czytelne. Są to inskrypcje zarówno w języku hebrajskim (awers), jak i niemieckim (rewers), zawierają także określenia czasu, zapisane według kalendarzy hebrajskiego i gregoriańskiego.

Historia: Grunt pod cmentarz zakupiono w 1817 roku. Była to działka przy dzisiejszej ul. Wojska Polskiego, kupiona od piekarza Zerloha za kwotę 30 talarów. W 1864 roku dokupiono dalszy kawałek ziemi od cukiernika Zachowskiego.  Najstarsze groby znajdują się w części północno-zachodniej; młodsze – w części południowej. Uwagę zwraca także typ grobów oraz rozmieszczenie rzędów. W części starszej występują mogiły ziemne, w części młodszej – mogiły z obudową lastrykową. Pod koniec XIX wieku teren cmentarza otoczono murem z cegły. Od strony południowej – obecnej ul. Wojska Polskiego – dawniej znajdowała się żelazna brama wejściowa. Z prawej strony bramy, w narożniku południowo-wschodnim zachował się budynek, prawdopodobnie wykorzystywany do celów cmentarnych, zapewne jako dom przedpogrzebowy.