Pytania i znaki, będące kluczem do odpowiedzi
Na co zwracać uwagę poszukując symboli religijnych? Jak rozpoznać świętych, czyli jaki atrybut związanych jest z daną postacią? Jakie są rodzaje nimbów i aureoli?
Aniołowie, są bytami duchowymi, wykonawcami woli Boga. Słowo “anioł” pochodzi od greckiego “angelos” i oznacza posłańca. Biblia wymienia dwóch archaniołów: św. Michał i św. Gabriel. Przedstawia się ich w postaci ludzkiej ze skrzydłami.
Monogramy litery “M” odnoszą się do Najświętszej Marii Panny, a XP do Jezusa Chrystusa..
Szaty liturgiczne: alba, humerał, krzyż arcybiskupi, pastorał biskupi, sutanna, ornat, kapa, sznur, koloratka, mitra (infuła), paliusz, pierścienie, stuła, komża.
Kolory: biel (czasami zastępowana srebrem) – barwa czystości i niewinności . Zmartwychwstały Jezus ukazywany jest z reguły w białej szacie ; błękit – tradycyjnie kojarzony z Marią Panną, a także z Jezusem, jest kolorem nieba i reprezentuje miłość niebiańską ; brąz – reprezentuje wyrzeczenie się świata, odzież ubogich, kolor szat zakonników franciszkańskich ; czerń – choroba, śmierć i diabeł, żałoba. Czerń i biel razem mogą reprezentować czystość jak np. czarno biały habit dominikanów ; czerwień – kolor namiętności (nienawiść, miłość, jako barwa krwi bywa kolorem męczenników ; fiolet (purpura) – kolor pokuty, kolor królów i cesarzy, w fioletowym płaszczu ukazuje się czasem Boga Ojca.
Zwierzęta: pelikan, baranek (Jezus Chrystus), gołąb (Duch Święty), lew(św. Marek Ewangelista), byk (św. Łukasz Ewangelista), orzeł (św. Jan Ewangelista), dziecko lub aniołek(św. Mateusz Ewangelista), ryby (symbole Jezusa Chrystusa), wieloryb (Jonasz ze Staergo Testamentu)
Rośliny: akacja lub jeżyna (nieśmiertelność duszy, płonąca – objawienie Mojżeszowi), bluszcz (wiecznie zielony oznacza nieśmiertelność), ciernie (Jezus Crystus), gałąź oliwki (pokój), jabłko (grzech, zło), koniczyna trójlistna (trójca Święta), kwiaty Marii Panny (fiołki, lilie, irysy, róże), oset (trudy i cierpienia ziemskiej egzystencji), liść palmy (atrybut męczenników, zwycięstwo Jezusa nad śmiercią, zwycięstwo chrześcijan nad grzechem), pszenica (symbol chleba eucharystycznego, symbol dobrej duszy), winogrona (wino eucharystyczne, obfitość), liście wawrzynu (zwycięstwo).
Liczby i figury geometryczne: np. liczba 3 (trójkąt) bywa symbolem Trójcy Świętej, zwłaszcza w połączeniu z trójkątem. Trójkąt stosowany w tym znaczeniu jest zawsze równoboczny, co wyraża pełną równość wszystkich osób Trójcy Świętej. Oko w trójkącie oznacza wszechwiedzę Boga ; liczba 4 (kwadrat) może być symbolem ziemi; liczba 8 (ośmiobok) jest symbolem Jezusa łączącego w sobie Boga i człowieka, niebo i ziemię ; liczba 40 to okres próby i pokuty
mar 6 2018
Symbolika kościoła św. Bartłomieja
Wchodząc do kościoła, zwiedzający mogą poznać historie związane z budowlą, architekturą i/lub jego symbolikę. Ta ostatnia nie wymaga przewodnika gdyż jest uniwersalna. Poznając symbole kościoła św. Bartłomieja w Pasłęka z łatwością odnajdziemy je również w innych kościołach.
Podział kościoła
W kościele św. Bartłomieja parafii św. Józefa w Pasłęku prezbiterium oddzielone jest od nawy, od dołu stopniem, a u góry łukiem tęczowym (z łukiem triumfalnym). Znajdują się w nim dwa ołtarze: zabytkowy, rzeźbiony, w którym umieszczono tabernakulum oraz w postaci stołu ofiarnego, na którym w trakcie mszy świętej sprawowana jest eucharystia. Kaplica mariacka poświęcona jest świętemu Józefowi, oblubieńcowi Najświętszej Marii Panny, który jest patronem parafii. Kościół był wielokrotnie przebudowywany, a ponadto przez kilkaset lat należał do kościoła ewangelickiego. Wpłynęło to jego wystrój i utratę wielu detali architektonicznych związanych z symboliką religijną.
Uświęcenie kościoła podkreśla krzyż wieńczący iglicę na wieży kościelnej. Dekonsekracja budynku polega na usunięciu z niego krzyży. Główną część kościoła, prowadzącą od wejścia do prezbiterium , stanowi nawa. W większych kościoła nawa jest dzielona na główną, lewą (często jest to nawa północna) i prawą (południowa). Prezbiterium, miejsce gdzie duchowni sprawują mszę świętą, zwykle oddzielone jest od nawy stopniem i/lub łukiem tęczowym. Na ołtarzu umieszczone jest tabernakulum (szafka), które jest najświętszym miejscem w kościele tzw. Święte Świętych. Święcące nad nim czerwone światło (tzw. wieczne światło symbolizujące nieustanną obecność Boga) oznacza, że znajdują się w nim sakramenty: chleb i wino, które zostały pobłogosławione. Tabernakulum nie jest oddzielone od wiernych tak jak było to w Świątyni Jerozolimskiej, gdzie dostęp mieli tylko arcykapłani. To połączenie przestrzeni należącej do Boga i przestrzeni należącej do ludzi stanowi ważny aspekt chrześcijańskiego nauczania, który ilustruje Ewangelia wg. św. Mateusza. W niej czytamy, że kiedy Jezus umarł rozdarła się zasłona Przybytku. Jeden z wniosków, jaki wyciągnięto z tego faktu, był taki, że śmierć Jezusa zniosła trwający od grzechu pierworodnego rozłam między Bogiem a człowiekiem. Typowymi elementami wyposażenia kościoła są: ołtarz (stół i/lub nastawowy), ambona (wprowadzono je w XIV wieku, najczęściej zdobione są postaciami czterech ewangelistów), pulpit z Biblią (praktycznie zastąpił ambonę, z której głoszono kazania), chrzcielnica, stalle, empora (balkon dla chóru).
Szczególnie ważnym symbolem chrześcijaństwa jest krzyż. Przybiera on rozmaite znaczenia, w zależności od jego przedstawienia. Wyróżnić można: krzyż łaciński, kotwicowy, krucyfiks (z zawieszonym ciałem Jezusa). Przybiera on też różne formy: celtycki, wielkanocny, papieski, św. Antoniego, triumfalny (stojący na globie, umieszczany często na wieżach kościelnych). Stałym elementem kościołów są Stacje Męki Pańskiej. Dawniej bywało ich nawet 31, ale współcześnie jest ich 14.
Orientacja kościoła
Kościół św. Bartłomieja zbudowano na osi wschód (prezbiterium) – zachód (kruchta). Dodatkowe wejścia dla wiernych znajdowały się od strony południowej. O freskach wewnątrz kościoła wiadomo tylko tyle, że były. Widoczne polichromie zostały namalowane na przełomie lat 1958-1959. Nie wiemy też nic na temat przykościelnego cmentarza. Wiadomo natomiast o istnieniu kilkudziesięciu trumien pod posadzką kościoła, do których wejście zostało zamurowane w trakcie remontu w latach 70-ych XX wieku przez proboszcza ks. kanonika Mariana Maćkowiaka.
Kościoły niemal powszechnie orientowano, czyli stawiano, na osi wschód-zachód, z prezbiterium na wschodzie (stąd “orientacja”, od łacińskiego słowa oriens – wschód). Na wschód, twarzą w kierunku wschodzącego słońca, kierowano się podczas modlitwy i sprawowaniu kultu długo przed chrześcijaństwem. Biblia zawiera wzmianki o Bogu przychodzącym ze wschodu (np. “I oto chwała Boga Izraela przyszła ze wschodu…”, Księga Ezechiela 43.2). Orientacja kościoła, drzwi od zachodu a prezbiterium po wschodniej stronie, jest wyłącznie kwestią zwyczaju i nie obowiązują w tej sprawie formalne postanowienia. Przedstawienia na południowej ścianie najczęściej wyrażają nadzieję, a na zachodniej ponurą i groźną wizję Sądu Ostatecznego. W południowej ścianie budowano dodatkowe wejścia dla wiernych. Po tej też stronie chowano zmarłych . Po stronie północnej chowano tych których uważano za szczególnie grzesznych. Wchodząc do kościoła od strony wschodniej przyjmowano za punkt odniesienia prawą i lewą rękę. Lewa była zła (łac. sinistra oznacza “lewa, szkodliwa, nieżyczliwa, niepomyślna, feralna, wroga”).
Jeśli stojący kościół swoim usytuowaniem odbiega od otaczającej go architektury np. nie stoi prostopadle do ulicy, to należy upewnić się co do jego orientacji, która być może jako czynnik decydujący obrała ww. zasadę orientacji wschód-zachód.
Kolumny
W kościele św. Bartłomieja obecne kolumny postawiono w trakcie remontu po pożarze jaki miał miejsce w 1543 roku. Wykonane są w porządku toskańskim, co jest zgodne z symboliką stawiania tego typu kolumn w kościołach poświęconych świętym mężczyznom. W tym przypadku świętemu Bartłomiejowi. Natomiast w ołtarzach bocznych widać kolumny w porządku korynckim (w lewej nawie poświęcony Najświętszej Marii Pannie) i porządku jońskim (poświęconemu 1000-leciu chrztu Polski; “Polska jest rodzaju żeńskiego”). Ołtarz główny, poświęcony Pasji Jezusa Chrystusa, zgodnie z symboliką ma kolumny nawiązujące do porządku korynckiego (najbardziej ozdobnego).
Kolumny kierują wzrok ku górze (niebu). W różnych okresach budowano kolumny w różnych stylach. Szczególne znaczenie symboliczne przypisywano kolumnom, wywodzącym się z tradycji greckiej i rzymskiej. Klasyczna architektura grecka znała trzy style (porządki): dorycki, joński i koryncki. Różnice szczególnie łatwo rozpoznać po głowicach, czyli kapitelach. Rzymianie przejęli porządki greckie i dodali do nich własne. Proste i przysadziste kolumny doryckie kojarzono z ciałem mężczyzny (prężność, witalność i siłą), a smuklejsze kolumny jońskie kojarzono z kobietą, nauką i mądrością. Porządek koryncki uważany za najpiękniejszy stosowano w świątyniach / ołtarzach pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny lub Jezusa Chrystusa. Również widać to w ołtarzach w zależności od jego wezwania. Wprowadzony przez Rzymian porządek toskański przyjęty został od Etrusków, a wykształcił się z porządku doryckiego. Jest to porządek smuklejszy od pierwszych proporcji najmasywniejszego porządku greckiego. Trzon ma zazwyczaj powierzchnię gładką bez kanelowania. Cechy charakterystyczne: kolumny miały gładkie trzony (w porządku doryckim pokryte były żłobieniami) pod kolumnami wprowadzono bazy (w porządku doryckim kolumny stały bezpośrednio na stylobacie).
Symbole Jezusa Chrystusa
W górnych częściach witraży okien ścian północnej i południowej kościoła św. Bartłomieja, w tzw. maswerkach zobrazowano niektóre symbole Jezusa Chrystusa.
H. Alfa i Omega to pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego. Α i Ω symbolizują początek i koniec wszystkiego, nieskończoną i wieczną naturę Boga Chrystusa jako Stwórcy. W Apokalipsie św. Jana 1,8, Bóg mówi:”Jam jest Alfa i Omega, mówi Pan Bóg, Który jest, Który Był i Który przychodzi, Wszechmogący.” W ostatnim rozdziae Apokalipsy Jezus odnosi te same słowa do siebie: “Jam Alfa i Omega, Pierwszy i Ostatni, Początek i Koniec” (Apokalipsa św. Jana 22,13). Krzyż w witrażu dodatkowo przypomina cierpiącym prześladowania, że wszystko jest w Bogu i do niego należą pierwsze i ostatnie słowo.
Na zdjęciach brakuje jednego witrażu w maswerku (okno nad emporą, czyli tylny balkon nad wejściem do kościoła), który przedstawia “oko w trójkącie”. Jest to symbol wszechwiedzącej Trójcy Świętej.
A. Pelikan wg bestiariuszy (starożytne i średniowieczne księgi, w których opisy zwierząt wzbogacano o legendy), by wykarmić pisklęta rozdzierał dziobem własną pierś. Według innej wersji, mógł przywrócić martwe pisklęta do życia, skrapiając je własną krwią. Widziano w tym analogię z ofiarą Jezusa.
B. Najświętsze Serce Jezusa z krzyżem łacińskim i krzyżem kotwicowym. Serce uwidacznia cielesną naturę Jezusa i zawsze jest symbolem miłości i męstwa. Do upowszechnienia kultu Najświętszego Serca Jezusa przyczyniła się św. Małgorzata Maria Alacoque (1648-90), zakonnica w klasztorze wizytek we Francji. W 1675 Jezus ukazał się jej ze słowami: “Oto serce, które ukochało ludzi”. Krzyż łaciński to pusty krzyż. Oznacza narzędzie tortur, które zostało przezwyciężone. Jest on obrazem wszechmocy Boga i nadziei człowieka. Krzyż kotwicowy jest symbolem bezpieczeństwa i nadziei i życia wiecznego. Często tym znakiem oznaczano wczesne nagrobki chrześcijańskie.
C. Statek na wzburzonych flach z masztem w kształcie krzyża symbolizuje Kościół. Dodatkowo na żaglu widnieje łaciński napis ECCLESIA, który po polsku tłumaczymy na wyraz KOŚCIÓŁ. Litera P wpisana w X – X i P to dwie pierwsze litery zapisanego po grecku słowa Chrystus (Χριστός – Khristós). Czytany również jako PaX – pokój.
D. Ryba pojawia się wśród znaków używanych przez chrześcijan jeszcze wcześniej niż znak krzyża. Greckie słowo “ryba” – ichthys, można czytać jako akronim słów ΙΗΣΟΥΣ (Iēsoûs) ΧΡΙΣΤΟΣ (Christós) ΘΕΟΥ (Theoû) ΥΙΟΣ (Hyiós) ΣΩΤΗΡ (Sōtér) – Jezus Chrystus Syn Boga Zbawiciel. Dwie ryby, obok pięciu chlebów (dokładnie tak jak na witrażu w kościele św. Bartłomieja), symbolizują cudowne nakarmienie pięciu tysięcy pięcioma bochenkami chleba i dwiema rybami.
E. Baranek Boży (Agnus Dei). Pierwszym, który nazwał Jezusa Barankiem Bożym był św. Jan Chrzciciel, który powiedział: “Oto Branek Boży, który gładzi grzechy świata” (Ew. wg. św. Jana 1,29). Określenie to jest podane w wielu miejscach Nowego Testamentu. Baranka wyobrażającego Jezusa można poznać po nimbie krzyżowym. Baranek przedstawiony w maswerku kościoła św. Bartłomieja jest Barankiem Apokaliptycznym z wizji św. Jana. Święty ujrzał baranka i księgę z siedmioma pieczęciami. Drzewce ze sztandarem oznacza triumf ofiary Jezusa.
F. Krzyż i cierniowa korona. Korona cierniowa jest symbolem męki Pańskiej, poświęcenia się Jezusa dla ludzi i wyśmiewania się z Jezusa jako króla. Pusty krzyż (łaciński) oznacza zwycięstwo nad cierpieniem.
G. Eucharystia (chleb i wino) symbolem ciała i krwi Chrystusa – ofiary jaką złożył za grzechy świata. Podczas mszy św. – eucharystii, chleb i wino ulegają przemianie w ciało i krew Chrystusa, które staje się posiłkiem, do którego są zapraszani wszyscy wierni.
Kruchta
W 1635 roku w kościele św. Bartłomieja prowadzone były polsko-szwedzkie rozmowy pokojowe, które nie przyniosły żadnego rezultatu. Piętnaście lat później na rokowaniach w kościele spotkali się król szwedzki Karol X Gustaw oraz elektor Pruski Fryderyk Wilhelm. Obecnie w kruchcie znajduje się m.in. zabytkowa, ośmiokątna chrzcielnica pełniąca obecnie rolę kropielnicy.
Kruchta, czyli kościelny przedsionek był miejscem, w którym załatwiano sprawy świeckie. Zapewne, ustalenia zawierane w kościele (podpisywane w kruchcie), w obecności Boga, miały zawsze, w przypadku ich niedotrzymania, moc obarczoną grzechem śmiertelnym. Współcześnie przed ślubem duchowny wychodzi do kruchty do narzeczonych, by potwierdzili zamiar zawarcia małżeństwa. Dopiero później, przy ołtarzu udziela im sakramentu.
Przy wejściu w kościele znajduje się kamienna lub metalowa misa z wodą święconą (kropielnica). Wchodzący do kościoła zanurzają w niej palce i czynią znak krzyża. Zwyczaj ten wywodzi się z żydowskiej tradycji rytualnego obmywania rąk i twarzy, a niekiedy także stóp. Dawniej przy wejściach budowano fontanny. Kropielnica wyraża pragnienie czystości i służy symbolicznemu oczyszczeniu przed wejściem do kościoła. Często jest ona w kształcie ośmioboku (liczba 8), który jest symbolem Jezusa, łączącego w sobie Boga (symbol: koło) i człowieka, niebo i ziemię (liczba 4, kwadrat). Ośmiobok stanowi formę pośrednią między kołem (Bóg) i kwadratem (ziemia). Ta idea połączenia nieba i ziemi tkwi za ośmiobocznym kształtem chrzcielnic i kazalnic. W obrzędzie chrztu niebo i ziemia łączą się, a ksiądz wygłaszający kazanie z ambony przekazuje wiernym Słowo Boże.
Litery i słowa
W kościele św. Bartłomieja można odnaleźć symbole w postaci liter, słów: Α i Ω (witraż, polichromia na sklepieniu), FIAT (kaplica św. Józefa), IHS (polichromia sklepienia), INRI (tabliczka na krzyżu)
Α i Ω – symbolizuje początek i koniec wszystkiego, a tym samym nieskończoną i wieczną naturę Boga.
FIAT – Anioł objawia się Józefowi i mówi: “Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło”. Wtedy następuje FIAT Józefa, czyli zgoda, pełna akceptacja tego co ma nastąpić z woli Bożej. FIAT Najświętszej Marii Panny: “niech mi się stanie według twego słowa!” (Łk 1,38). Jest w Nowym Testamencie również FIAT Jezusa w Ogrodzie Oliwnym: “Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!”
IHS i IHC – monogram będący symbolem Jezusa Chrystusa w formie akronimu (pierwsza, druga i ostatnia litera) greckiego imienia Jezusa: ΙΗΣΟΥΣ (Ἰησοῦς) (czyt. Iesu:s).
INRI – (łac. Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum) – napis umieszczany na krucyfiksach, oznaczający skrót łacińskich słów IESVS NAZARENVS REX IVDÆORVM (Jezus Nazarejczyk Król Żydów). Według Ewangelii św. Jana (J 19,19-22) tekst ten w jęz. hebrajskim, łacińskim i greckim umieszczono na krzyżu, nad głową Jezusa w celu wyjaśnienia powodu, dla którego Piłat skazał go według rzymskiego prawa na śmierć.
Kaplica mariacka
W dużych kościołach, budowanych przed reformacją, znajdowała się mała kaplica poświęcona Marii Pannie. Kaplice mariackie użytkowano jako miejsca nabożeństw dla mniejszej grupy wiernych.
Czy w kościele zbudowanym w grodzie Holland (dziś: Pasłęk) przez Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie mogłoby zabraknąć takiej kaplicy?
Lichtarze i świece
Znaczenie symboliczne świec: światło życia, nadzieja, płomień miłości, czujność i gotowość (przypowieść Jezusa o pannach roztropnych i głupich), kruchość życia. Zapalana w kościele świeca pozwala skupić się na modlitwie. Paschał to wysoka, gruba świeca woskowa, którą zapala się podczas wigilii paschalnej w Wielką Sobotę i pali się ją w każdą niedzielę okresu wielkanocnego. Paschał jest symbolem Zmartwychwstania Jezusa (światło nadziei). W paschale jest pięć ziaren kadzidła, symbolizujących pięć ran Jezusa, na zewnątrz ma zaznaczony rok upływający od Jego Śmierci i Zmartwychwstania. Może również być oznaczony greckimi literami AΩ . Podczas niektórych nabożeństw wielkanocnych wierni zapalają swoje świece od paschału co jest symbolem szerzenia się światła, jakim Chrystus obdarzył ludzi. Podczas chrztów od jego płomienia zapala się świecę, którą otrzymuje nowo ochrzczona osoba.
Chrzcielnica służy do chrztu. Chrzest jest jednym z siedmiu sakramentów i stanowi rytuał oczyszczenia z grzechu pierworodnego. Oznacza także włączenie nowych chrześcijan do społeczności wiernych.
Łuki
Łuk triumfalny w kościele św. Bartłomieja, pod którym m.in. zawiera są małżeństwa.
Łuki interpretowano symbolicznie jako ręce złożone w geście modlitwy lub ramiona wzniesione w uwielbieniu do Boga. Łuk jest symbolem szczęśliwego małżeństwa, które zwykle zwiera się pod łukiem tęczowym oddzielającym prezbiterium od nawy. Michał Anioł powiedział, że łuk to dwie potężne siły , które spotykają się w najsłabszym punkcie, by wzmocnić całość – metafora ta dobrze wyraża istotę małżeństwa. Termin “łuk triumfalny” stosuje się niekiedy w odniesieniu do ściany nad łukiem tęczowym, która bywa dekorowana.
Ołtarz
W prezbiterium kościoła św. Bartłomieja znajdują się dwa ołtarze: ołtarz ofiarny posoborowy i zabytkowy ołtarz nadstawny. Są one nakryte fioletowym suknem co oznacza, że w kościele jest okres Wielkiej Pokuty (przed Wielkanocą) lub adwentu (przed świętami Bożego Narodzenia). W ołtarzu nadstawnym (na drugim planie) widać tabernakulum, nad którym świeci czerwona lampka.
Ołtarz jest świętym sercem kościoła, pełniącym dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze, jest stołem, na którym kapłan składa ofiarę – powtórzenie ofiary złożonej przez Jezusa. Po drugie, ołtarz jest stołem wspólnego posiłku, będącego przypomnieniem i powtórzeniem Ostatniej Wieczerzy, w trakcie której Jezus dzielił się chlebem i winem ze swoimi uczniami. Oba wątki , ofiary i wspólnego posiłku, łączą się w eucharystii.
Po Soborze Watykańskim II wrócono do ołtarza w formie stołu ofiarnego.
Częstą praktyką jest wyposażanie kościoła w jeden ołtarz poświęcony swojemu patronowi. Na ołtarzach kościołów ewangelickich i poewangelickich głównymi postaciami są czterej ewangeliści. W kościołach gotyckich mogą występować ołtarze z okresów późniejszych np. baroku.
Rok kościelny (liturgiczny) dzieli się na okresy (np. Wielkiego Postu, adwent). W zależności od czasu jaki obchodzi Kościół świątynie są dekorowane w odpowiednich kolorach (patrz znaczenie kolorów w punkcie “Inne symbole”).
Inne symbole
Pytania i znaki, będące kluczem do odpowiedzi
Na co zwracać uwagę poszukując symboli religijnych? Jak rozpoznać świętych, czyli jaki atrybut związanych jest z daną postacią? Jakie są rodzaje nimbów i aureoli?
Aniołowie, są bytami duchowymi, wykonawcami woli Boga. Słowo “anioł” pochodzi od greckiego “angelos” i oznacza posłańca. Biblia wymienia dwóch archaniołów: św. Michał i św. Gabriel. Przedstawia się ich w postaci ludzkiej ze skrzydłami.
Monogramy litery “M” odnoszą się do Najświętszej Marii Panny, a XP do Jezusa Chrystusa..
Szaty liturgiczne: alba, humerał, krzyż arcybiskupi, pastorał biskupi, sutanna, ornat, kapa, sznur, koloratka, mitra (infuła), paliusz, pierścienie, stuła, komża.
Kolory: biel (czasami zastępowana srebrem) – barwa czystości i niewinności . Zmartwychwstały Jezus ukazywany jest z reguły w białej szacie ; błękit – tradycyjnie kojarzony z Marią Panną, a także z Jezusem, jest kolorem nieba i reprezentuje miłość niebiańską ; brąz – reprezentuje wyrzeczenie się świata, odzież ubogich, kolor szat zakonników franciszkańskich ; czerń – choroba, śmierć i diabeł, żałoba. Czerń i biel razem mogą reprezentować czystość jak np. czarno biały habit dominikanów ; czerwień – kolor namiętności (nienawiść, miłość, jako barwa krwi bywa kolorem męczenników ; fiolet (purpura) – kolor pokuty, kolor królów i cesarzy, w fioletowym płaszczu ukazuje się czasem Boga Ojca.
Zwierzęta: pelikan, baranek (Jezus Chrystus), gołąb (Duch Święty), lew(św. Marek Ewangelista), byk (św. Łukasz Ewangelista), orzeł (św. Jan Ewangelista), dziecko lub aniołek(św. Mateusz Ewangelista), ryby (symbole Jezusa Chrystusa), wieloryb (Jonasz ze Staergo Testamentu)
Rośliny: akacja lub jeżyna (nieśmiertelność duszy, płonąca – objawienie Mojżeszowi), bluszcz (wiecznie zielony oznacza nieśmiertelność), ciernie (Jezus Crystus), gałąź oliwki (pokój), jabłko (grzech, zło), koniczyna trójlistna (trójca Święta), kwiaty Marii Panny (fiołki, lilie, irysy, róże), oset (trudy i cierpienia ziemskiej egzystencji), liść palmy (atrybut męczenników, zwycięstwo Jezusa nad śmiercią, zwycięstwo chrześcijan nad grzechem), pszenica (symbol chleba eucharystycznego, symbol dobrej duszy), winogrona (wino eucharystyczne, obfitość), liście wawrzynu (zwycięstwo).
Liczby i figury geometryczne: np. liczba 3 (trójkąt) bywa symbolem Trójcy Świętej, zwłaszcza w połączeniu z trójkątem. Trójkąt stosowany w tym znaczeniu jest zawsze równoboczny, co wyraża pełną równość wszystkich osób Trójcy Świętej. Oko w trójkącie oznacza wszechwiedzę Boga ; liczba 4 (kwadrat) może być symbolem ziemi; liczba 8 (ośmiobok) jest symbolem Jezusa łączącego w sobie Boga i człowieka, niebo i ziemię ; liczba 40 to okres próby i pokuty
Opracował Roman Cichocki
Bibliografia
“Przewodnik po symbolice kościoła” Richard Taylor, wikipedia.pl,