Reper, czyli jak wysoko jest położony Pasłęk

Klimat się ociepla. Topnieją lodowce, a poziom mórz się podnosi zagrażając położonym blisko nich miastom. A Pasłęk? Czy staniemy się miastem portowym?

Repery na ścianie kościoła

W ścianie kościoła św. Bartłomieja wmurowany jest, jeszcze z czasów Niemieckiej Republiki Weimarskiej (II Rzeszy), reper. Jest to punkt wysokościowy, który służył geodetom do określania wysokości innych obiektów w stosunku do poziomu morza.

Właściwie na kościele zamocowane są dwa repery. Wspomniany, stary, niemiecki na wieży kościoła, od strony południowej oraz drugi, na ścianie prezbiterium od strony wschodniej. Pierwszy,  zamocowany jest na wysokości od gruntu do podstawy 90 cm, a drugi (oznaczony literami: TP) od gruntu do podstawy 100 cm. Bez dokładnych pomiarów przyjmuję, że obydwa są w rzeczywistości na tej samej wysokości, gdyż grunt od strony południowej został, za „rządów” proboszcza ks. Rodzewicza, podniesiony o wysokość kostki brukowej typu „kocie łby”.

Na reperze poniemieckim znajduje się napis: *KÖNIGL. PREUSS. LANDES-AUFNAHME* METRO ÜBER NORMAL-NULL (tłumaczenie z rozwinięciem skrótów: *Królewski Pruski Urząd Geodezyjny* Metryczny punkt zerowy). Uwaga: we wszystkich znalezionych w Internecie tłumaczeniach powielany jest dodatkowy, ale nie istniejący w wersji niemieckiej tekst: (poziom morza). Ten dopisek może wprowadzać w błąd, sugerując, że reper jest na wysokości poziomu morza. W innych miejscowości, repery często zachowały znak podający dokładnie wysokość jaką on wskazuje.

Repery w Prusach Wschodnich

Najwcześniej stosowanym przez Pruski Urząd Geodezyjny poziomem wyjściowym było zero wodowskazu w Gdańsku – Nowym Porcie (Neufahrwasser). 1 stycznia 1875 r. został utworzony, łącząc kilka innych instytucji znajdujących się w obszarze zjednoczonych Niemiec,  Königlich Preußische Landesaufnahme (Królewski Pruski Urząd Geodezji).  Urząd działał do czasu wybuchu I wojny światowej, a po jej zakończeniu powołano inny z siedzibą w Berlinie. W 1878 r. za poziom odniesienia dla całej sieci pruskiej, powstały urząd, poziom punktu wyjściowego /Normal-Hohenpunkt/, którym była kreska na słupie Obserwatorium Astronomicznego w Berlinie, przyjął – z pomiaru nawiązującego – jako 37,00 m ponad tzw. Normal-Null. Znaczyło to, że kreska na słupie Obserwatorium Astronomicznego w Berlinie była położona 37 m ponad poziomem zera wodowskazu morza w Amsterdamie. Zatem to Amsterdam był punktem odniesienia dla reperów w Niemczech jak i w całych Prusach Wschodnich. Kształt reperów umożliwiał ustawienie na nich geodezyjnej łaty niwelacyjnej.Dzisiaj stosuje się urządzenia elektroniczne korzystające z satelitarnego systemu GPS. Obecnie repery stały się zabytkami techniki, pamiątką po budowanej od podstaw przez Prusaków sieci niwelacyjnej. Szkielet tej sieci, jako sieci niwelacyjnej I rzędu, powstał w Prusach w latach 1868–1894. Znaki wysokościowe podzielone były na trzy klasy. Pasłęcki reper jest klasy najwyższej (najdokładniejszego pomiaru)– tak zwany I rzędu. Repery I rzędu były osadzane wzdłuż linii sieci w odległościach od siebie przeciętnie co 10 km. Mocowano je w ścianach budowli, na wysokości ok. 1 m.

Normalny punk zerowy

NORMAL-NULL (normalne zero, w skrócie NN lub N. N. – używany jako synonim poziomu morza) było stosowane w Niemczech od 1879 do 1992 r. Normalny punkt zerowy to punkt teoretyczny, który znajduje się dokładnie 37 m poniżej standardowego punktu wzniesienia ustalonego w 1879 w byłym obserwatorium w Nowym Berlinie.  Wysokość normalnego punktu wysokości została odniesiona, przez precyzyjne niwelowanie, do poziomu morza w okolicy Amsterdamu. Normalny punkt wysokości (a tym samym pośrednio normalny punkt zerowy i wreszcie normalne zero) został ustanowiony tam  22 marca 1878 roku. Upraszczając opis: przyjęto jako zerowy poziom morza ustalony w Amsterdamie, w Berlinie 37 metrów wyżej odznaczono punkt, do którego odnosiły się i odnoszą wszystkie repery w Niemczech.

Powierzchnia referencyjna wysokości Normalnull uwzględniała kształt Ziemi jako elipsoidy. a nie geoidy przez co np. w  górach dochodziło do odchyleń o kilka decymetrów od rzeczywistych wysokości.  W latach 80 w Republice Federalnej Niemiec  zdecydowano o konwersji systemu wysokości na model wysokości fizycznej (wysokości ortometryczne). Geoidę służącą jako powierzchnia odniesienia należy nadal nazywać normalnym zerem. Ten system wysokości został wdrożony tylko w kilku krajach. W Polsce punktem odniesienia, czyli poziom morza jako zerowy określa poziom w punkcie Kronsztadt (wyspa Kotlin w obszarze rosyjskiego miasta Petersburg) na Morzu Bałtyckim. Jest to punkt o 14 cm wyżej położony niż punkt odniesienia w Amsterdamie.