Pogezania i jej przywódcy

Fot. Andrzej Piasecki. Napis na plandece samochodu POGEZANIA Morąg – Pasłęk.

Jednym z wielu określeń opisujących każdego z nas jest miejsce, z którego się wywodzi, miejsce, w którym dorastał i w jakiej kulturze kształtował swoją osobowość. Nie jest niczym nadzwyczajnym stwierdzenie faktu, że klimat, geografia, czy historia miejsca, w którym kształtujemy swoją osobowość ma wpływ na to jak postrzegamy świat. Nie jest to jedyny czynnik, ale jest istotny. Polak urodzony w Australii będzie inny od swojego brata, który wychował się na Śląsku.  Trudność pokoleń urodzonych na terenie przedwojennych  Prus Wschodnich wynika między innymi z faktu, że przez dziesięciolecia nikt nie kształtował w nas poczucia wspólnoty jaką mają Mazurzy, Ślązacy, Kaszubi … Mazurzy to potomkowie przesiedleńców z Mazowsza. A my kim jesteśmy? Może najwyższy czas iść śladem np. Elbląga, gdzie stary dąb nosi imię pierwszego, znanego wodza Prusów – “Hoggo”. Łączmy mieszkańców Młynar, Morąga, Pasłęka i okolicznych wsi nazwą “Pogezania”. Może warto się zastanowić nad nazwaniem ulic, skwerów imionami znanych, pozytywnie odbieranych, postaci takich jak: wódz Hoggo, malarka Laserstein, mistrz krzyżacki Meinhard von Querfurt, Joachim Friedrich Henckel. Byłyby to z pewnością nazwy niespotykane w innych miastach, a co za tym idzie charakteryzujące nasze miasto jako miejsce mające swoją własną, bogatą historię.

Pogezania (pruskie: Paugudian – kraj porośnięty zaroślami) to kraj, państwo plemienne występujący w wykazie krzyżackiego kronikarza z XIV wieku Piotra z Dusburga. Leżał nad górną Pasłęką, sąsiadowała z Pomezanią, Warmią, Barcją i Galindią. Dziś jest to małe terytorium rozciągnięte pomiędzy rzekami Elbląg i Pasłęka. Ten teren teraz znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim , w północnej Polsce.

Pogezania była ziemią o mniejszym obszarze niźli Pomezania, zawierała w sobie miasta takie jak Elbląg (będący miastem leżącym na styku dwóch ziem), Pasłęk, Morąg i Zalewo. Charakteryzowała się w dużej mierze specyficznym górzystym uwarunkowaniem terenu który w przyszłości miał być podstawą ulokowania jej w regionie pojezierza iławskiego. Pogezan jako plemię wyniszczył zarówno podbój ich rodzinnej ziemi jak i kolejne powstania, w których brali czynny udział. Wyludniona ziemia już pod panowaniem krzyżackim uległa szybkiemu procesowi kolonizacyjnemu, który wchłonął niedobitki Pogezan. Dawna nazwa Pogezania ustąpiła nowej Hockerlandia nadanej na cześć legendarnego wodza Pogezan by z czasem zatracić i ją, i stać się oficjalnie Oberlandem czyli Pogórzem.

wg http://pruskihoryzont.blogspot.com/2012/04/pomezania-czy-powisle-kwestia-wasciwego.html

Znamy następujących przywódców politycznych:

  1. legendarny król i wódz Pogezanów, Hoggo, Według legendy, Hoggo był dziesiątym synem króla Widowuto i otrzymał ziemię “między Borken, Bassaro, Drusino.” Według niej, nazwę kraju wybrano dla jego córki Poggezany.  Hoggo zbudował sobie twierdzę Tolko (Tolkemit) w regionie administracyjnym Morąg. Są to do dziś istniejące tzw. Wały Tolkmita, nazwane na cześć przywódców Tolko i Mita. Jego druga córka, Cadina, dała nazwę miejscowości Kadyny.
  2. władca Auktume (XIII wiek).
  3. władca Linka (XIII wiek)

Nazwa po raz pierwszy pojawia się w 1287 w dokumentach religijnych jak Pogusania , tak jak już prawdopodobnie słyszeli od swoich polskich sojuszników, rycerze zakonni. Później region jest zwany Pagudinensis terra. 

Pogezania

Rys. Plemiona pruskie w XIII w. autor Renata 3, cc wikimedia

Pogezanie stawiali zacięty opór, zostali podbici w trakcie wyprawy z udziałem księcia Ottona z Brunszwiku w 1239 roku. Władztwa zakonu na terenie podbitej Pogezanii strzegł wzniesiony zaraz po jej podboju Dzierzgoń (Sirgune). Pogezanie brali udział w obu wielkich powstaniach pruskich oraz w powstaniu w 1278 roku, po którym przestali istnieć w wyniku represji krzyżackich, kiedy to plemię z wyjątkiem nielicznych, którzy schronili się na Litwie, zostało wybite lub wzięte do niewoli. Po zdławieniu wielkiego powstania Prusów (1260-1276) obszar Pogezanii stał się miejscem ożywionej działalności kolonizacyjnej zakonu. Większość terenów dawnej pruskiej Pogezanii znalazło się na obszarze komturii elbląskiej.

W późniejszych czasach staropruska Pogezania nazywana była Hoggerlandią (łac. Hockerlandia), od imienia legendarnego księcia pruskiego Hoggo. W większości pokrywa się z terenem historycznych Prus Górnych (niem. Oberland). Obecnie region ten znajduje się na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.

wg wikipedii, opr. A. Fularz

Simas Sužiedėlis, wyd. (1970/78). “Pagudė”. Encyklopedia Lituanica IV . Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. s. 149-150. LCC  74-114275

H. Frischbier: Preußisches Wörterbuch Ost- und Westpreußische Provinzialismen, Bd.1,2, Berlin 1882-82, S.293