W połowie stycznia 1758 roku wojska rosyjskie pod dowództwem generała Wilhelma Fermora (*1702, †1771) wkroczyły do Prus Książęcych. Nie napotkały oporu ponieważ Fryderyk II (*1712, †1786) wycofał wszystkich żołnierzy na Pomorze Zachodnie. Pasłęk (podobnie jak pozostałe miasta pruskie), został zajęty przez Rosjan w lutym 1758 roku. Wkrótce ogłoszono ukaz (z 31 grudnia 1757 r., zniesiony przez carycę Elżbietę II 26 lipca 1762 r.) carycy Elżbiety I (*1709, †1762), oznajmiający, że Prusy Książęce są prowincją rosyjską. Mieszkańcy księstwa złożyli hołd nowemu suzerenowi. Na zamku i w domach mieszczańskich rozlokowali się Rosjanie. Ciężar utrzymania garnizonu rosyjskiego spadł na miasto. Nałożono na Prusy Górne kontrybucję – Pasłęk miał zapłacić w pierwszej racie 7700 talarów, co stanowiło prawie 30% ogólnej sumy (25824) kontrybucyjnej nałożonej na 7 miast.
Podczas rosyjskich rządów pasłęczanie byli zmuszeni świętować rosyjskie święta państwowe i zwycięstwa Rosjan. W dniu 25 stycznia 1762 roku z rozkazu ówczesnego gubernatora Nikity Panina (*1718, †1783) pasłęczanie w kościele św. Bartłomieja złożyli hołd nowemu carowi Piotrowi III (*1728, †1762). Po zawieszeniu broni, kiedy wojna siedmioletnia dobiegła końca, wojska rosyjskie opuściły Prusy Książęce. Do Królewca powrócił rząd krajowy.
W XVII i XVIII w. Rada miasta Pasłęka składała się z 10 osób, chociaż były ingerencje władz wyższych w wybory burmistrzów. Stan rady miejskiej w 1779 roku i jej uposażenie przedstawia poniższa tabela.
Szczególną pozycję w pasłęckim aparacie wymiaru sprawiedliwości miał kat (Henker), zaliczany do sług miejskich. Funkcja ta istniała w Pasłęku od czasów krzyżackich. Wymagano od niego dobrej znajomości rzemiosła. Musiał dobrze znać anatomię człowieka, by móc skutecznie łamać, przypalać, rozrywać i ćwiartować. Kat winien był niemal rytualnie za jednym zamachem zadać śmiertelny cios swej ofierze. Z upływem czasu katom przybywało obowiązków, np. zbieranie padliny z ulic, pól i lasów – do tych czynności wykorzystywał pomocników (Henkersknecht). Kat w Pasłęku miał pensję dwa razy większą od burmistrza i liczne dodatkowe dochody. Żył jednak na marginesie społeczeństwa i wszelkie bliższe z nim kontakty przynosiły ujmę na honorze. Mistrz zobowiązany był do przykładnego życia rodzinnego i pobożności. W kościele św. Bartłomieja miał oddzielne miejsce. Pasłęckie władze wymagały by kat był żonaty. Bywały przypadki, że panny z mieszczańskich rodzin odmawiały mu ręki. Dlatego (wg legendy) kat posiadał specjalny przywilej: jeśli ten zaproponował ożenek nawet największej przestępczyni skazanej na karę śmierci, to darowano jej karę, jeśli przyjęła taką propozycję. W XVII wieku w Pasłęku urzędowało 6 katów. Byli to mistrzowie: Bandirt Reyne (1613-1629), Jan Möller (1629-1649), Ludwik Matern (1649-1669), Jakub Krüger (1669-1689?), Konrad Stoff (1689?-1726). W XVIII wieku zawód katowski stracił na znaczeniu. W XIX wieku rzemiosło to w Pasłęku przejęła rodzina Schessmerów (1804 r. – Schessmer Marcin). Około 1850 roku rzemiosło to przeżywa swój upadek.
Źródło:
W. Długokęcki, Dzieje miasta Pasłęka w latach 1297-1454, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.255-266.
W. Długokęcki, Pasłęk jako ośrodek administracyjny i gospodarczy zakonu krzyżackiego, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.267-272.
W. Długokęcki, Dzieje polityczne Pasłęka w okresie Związku Pruskiego i wojny trzynastoletniej, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.273-278.
J. Włodarski, Dzieje Pasłęka w okresie nowożytnym, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.300-347.
J. Powierski, Dzieje ziemi pasłęckiej do schyłku XIII w. roz. 15, 25, 29, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.148-154, 196-197, 214-220.
J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.234,243.
B. Jähnig, Część III. Wykazy urzędów. Dostojnicy i urzędnicy zakonu krzyżackiego w Prusach, [w:] Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013, s.326.
F.R. Barran, Städte-Atlas Ostpreussen, 3.durchgesenene und aktualisierte Auflage 1994,Verlag Gerhard Rautenberg – Leer, s.138, ISBN 3-7921-0374-5 [grafika].
wrz 14 2018
Pasłęk w latach 1758-1777
Artykuł z serwisu
W połowie stycznia 1758 roku wojska rosyjskie pod dowództwem generała Wilhelma Fermora (*1702, †1771) wkroczyły do Prus Książęcych. Nie napotkały oporu ponieważ Fryderyk II (*1712, †1786) wycofał wszystkich żołnierzy na Pomorze Zachodnie. Pasłęk (podobnie jak pozostałe miasta pruskie), został zajęty przez Rosjan w lutym 1758 roku. Wkrótce ogłoszono ukaz (z 31 grudnia 1757 r., zniesiony przez carycę Elżbietę II 26 lipca 1762 r.) carycy Elżbiety I (*1709, †1762), oznajmiający, że Prusy Książęce są prowincją rosyjską. Mieszkańcy księstwa złożyli hołd nowemu suzerenowi. Na zamku i w domach mieszczańskich rozlokowali się Rosjanie. Ciężar utrzymania garnizonu rosyjskiego spadł na miasto. Nałożono na Prusy Górne kontrybucję – Pasłęk miał zapłacić w pierwszej racie 7700 talarów, co stanowiło prawie 30% ogólnej sumy (25824) kontrybucyjnej nałożonej na 7 miast.
Podczas rosyjskich rządów pasłęczanie byli zmuszeni świętować rosyjskie święta państwowe i zwycięstwa Rosjan. W dniu 25 stycznia 1762 roku z rozkazu ówczesnego gubernatora Nikity Panina (*1718, †1783) pasłęczanie w kościele św. Bartłomieja złożyli hołd nowemu carowi Piotrowi III (*1728, †1762). Po zawieszeniu broni, kiedy wojna siedmioletnia dobiegła końca, wojska rosyjskie opuściły Prusy Książęce. Do Królewca powrócił rząd krajowy.
W XVII i XVIII w. Rada miasta Pasłęka składała się z 10 osób, chociaż były ingerencje władz wyższych w wybory burmistrzów. Stan rady miejskiej w 1779 roku i jej uposażenie przedstawia poniższa tabela.
Szczególną pozycję w pasłęckim aparacie wymiaru sprawiedliwości miał kat (Henker), zaliczany do sług miejskich. Funkcja ta istniała w Pasłęku od czasów krzyżackich. Wymagano od niego dobrej znajomości rzemiosła. Musiał dobrze znać anatomię człowieka, by móc skutecznie łamać, przypalać, rozrywać i ćwiartować. Kat winien był niemal rytualnie za jednym zamachem zadać śmiertelny cios swej ofierze. Z upływem czasu katom przybywało obowiązków, np. zbieranie padliny z ulic, pól i lasów – do tych czynności wykorzystywał pomocników (Henkersknecht). Kat w Pasłęku miał pensję dwa razy większą od burmistrza i liczne dodatkowe dochody. Żył jednak na marginesie społeczeństwa i wszelkie bliższe z nim kontakty przynosiły ujmę na honorze. Mistrz zobowiązany był do przykładnego życia rodzinnego i pobożności. W kościele św. Bartłomieja miał oddzielne miejsce. Pasłęckie władze wymagały by kat był żonaty. Bywały przypadki, że panny z mieszczańskich rodzin odmawiały mu ręki. Dlatego (wg legendy) kat posiadał specjalny przywilej: jeśli ten zaproponował ożenek nawet największej przestępczyni skazanej na karę śmierci, to darowano jej karę, jeśli przyjęła taką propozycję. W XVII wieku w Pasłęku urzędowało 6 katów. Byli to mistrzowie: Bandirt Reyne (1613-1629), Jan Möller (1629-1649), Ludwik Matern (1649-1669), Jakub Krüger (1669-1689?), Konrad Stoff (1689?-1726). W XVIII wieku zawód katowski stracił na znaczeniu. W XIX wieku rzemiosło to w Pasłęku przejęła rodzina Schessmerów (1804 r. – Schessmer Marcin). Około 1850 roku rzemiosło to przeżywa swój upadek.
Źródło:
W. Długokęcki, Dzieje miasta Pasłęka w latach 1297-1454, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.255-266.
W. Długokęcki, Pasłęk jako ośrodek administracyjny i gospodarczy zakonu krzyżackiego, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.267-272.
W. Długokęcki, Dzieje polityczne Pasłęka w okresie Związku Pruskiego i wojny trzynastoletniej, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.273-278.
J. Włodarski, Dzieje Pasłęka w okresie nowożytnym, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.300-347.
J. Powierski, Dzieje ziemi pasłęckiej do schyłku XIII w. roz. 15, 25, 29, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.148-154, 196-197, 214-220.
J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, [w:] Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997, s.234,243.
B. Jähnig, Część III. Wykazy urzędów. Dostojnicy i urzędnicy zakonu krzyżackiego w Prusach, [w:] Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013, s.326.