Krótka historia Pasłęka, czyli co trzeba wiedzieć

29 września 1297 roku Pasłęk, z nadania krzyżackiego mistrza krajowego Meinhardta z Querfurtu, uzyskał prawa miejskie. Miasto otrzymało nazwę Holland jako uznanie wobec sprowadzonych osadników holenderskich, którzy je zbudowali oraz przez dziesięciolecia prowadzili osuszanie okolicznych bagien. Na miejscu dawnego pruskiego grodu stanął na początku XIV wieku murowany zamek. W tym czasie wokół miasta wybudowano mury obronne wraz z bramami i basztami. W 1410 roku, po bitwie pod Grunwaldem, wojska polskie zajmują miasto. W 1454 roku pasłęccy mieszczanie przystąpili do antykrzyżackiego Związku Pruskiego.

Pasłęk siedzibą komturów. 18 stycznia 1520 – Polacy zdobywają Pasłęk pod wodzą hetman Firleja i burzą zamek.

W roku 1656 w Pasłęku spotykają się król szwedzki Karol Gustaw i elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm. Powstają dla kościoła św. Bartłomieja: barokowy ołtarz (wykonał przez go Izaak Ryga, a pomalował w 1692 r. Gottfryd Hinz),  ambona ( rok1690, dzieło Dobela).

W 1701 roku nazwę miasta Holland zmieniono na Preußich Holland (po polsku: Holąd Pruski). W latach 1717-1719 Andreas Hildebrandt z Gdańska wybudował organy, użytkowane do dziś, dla kościoła św. Bartłomieja. W 1818 roku miasto stało się siedzibą powiatu pruskohollądzkiego w rejencji królewieckiej. W XIX wieku ciekawym epizodem z tego czasu jest pobyt, po upadku powstania listopadowego, w okolicach miasta, internowanych polskich żołnierzy.

W czasie I wojny światowej wybudowano koło Pasłęka (wieś Krosno) duży obóz jeniecki.

Po zdobyciu miasta 23 stycznia 1945 roku przez odziały Armii Czerwonej miasto zostaje przez nich zniszczone w 60%.

Do 1948 roku niemieccy mieszkańcy miasta zostają wysiedleni, a na ich miejsce przybywają m.in. repatrianci z Wołynia i Wileńszczyzny, mieszkańcy Centralnej Polski oraz przesiedlona w ramach akcji „Wisła” ludność narodowości ukraińskiej.